Wilgenmees

Een matkop is een vrij algemene broedvogel van Nederland. Sommige gebieden zitten er vol mee zoals bijvoorbeeld Nationaal park de Biesbosch. Het geluid kan ik dan ook dromen.  Een beetje zeurderig roepje in de winter en vanaf het vroege voorjaar de zang 

In gebieden waar zowel de glanskop als de matkop voorkomt treden nog wel eens determinatieproblemen op. Niets om je als vogelaar voor te schamen.  Hier onder links de glanskop en rechts de matkop.

Glanskop

Matkop

Stierennek

Op bovenstaande foto’s zijn beide soorten te zien met links de glanskop en rechts de matkop. Lichtval is al snel bepalend en daarmee ook vertekenend om iets over de kleuren van beide soorten te zeggen. Wat opvalt bij de matkop is het postuur en de zogenaamde stierennek. Over de armpennen van de matkop loopt een vrij  lichte baan en dat is met goed licht waarneembaar in het veld. De kinvlek bij de matkop is ook iets markanter zwart en de wangen zijn wit.  Gaat dit boven je pet? Let dan gewoon even op dat zeurderige roepje.

Dood hout

Ondanks dat ik al duizenden matkoppen in mijn leven heb gezien had ik nog nooit eerder een nestbouwer waargenomen.  Een fatsoenlijke foto was me tot op heden ook nog niet gelukt. Afgelopen zaterdag in het zachte wilgenhout aan de rand van de Oostvaardersplassen hoorde ik wat subtiel gehak. In eerste instantie begon ik enthousiast te zoeken naar een specht.  Maar al snel bleek dat er naast mij een paartje matkop mezen bezig was met het ‘uitholen’ van een geschikte nestruimte.  Een bijzonder vermakelijk beeld. Beide vogels verdwenen één voor één in het holletje en kwamen met minisnippers naar buiten.  In sommige literatuur staat dat de vrouw zelfstandig bouwt, maar bij dit paartje was samenwerking het sleutelwoord. Ik heb enkele minuten staan genieten van dit fraaie meesje , wat normaliter zo lastig te fotograferen is.  Een buitenkansje.  Het gaat niet zo goed met matkoppen in Nederland, zie ook de statistieken op de website van Sovon . De oorzaken hebben vaak betrekking op verdroging en verruiging van bosgebieden, maar in sommige gevallen lijken ook grote bonte spechten de nesten van de matkoppen te kapen.

 

‘Birdfight’

 

De temperatuur wil nog niet echt klimmen naar een ‘lente-waardig’ niveau  maar door de toename van daglengte trekken vogels hun strijdplan. Het is lente en de spetters en de veren vliegen daarbij soms letterlijk in het rond. De afgelopen weken was ik regelmatig getuige van knokpartijtjes van opgefokte vogels.

Zo rolde er afgelopen zondag een tweetal koolmezen voor mijn neus over het pad.  De camera moest nog even uit de tas gehengeld worden waardoor ik slechts een enkel plaatje kon schieten. Een korte maar hevige ontmoeting tussen de twee ‘baasjes’ waarbij ze hun omgeving compleet uit het oog verloren hadden.

 

Territorium

Zang, dreigen en soms een flinke ‘knokpartij’ worden ingezet door vele vogelsoorten om hun territorium af te bakenen of om een vrouwtje te veroveren. Het broedseizoen is immers begonnen. Wie een beetje sensatie wil meemaken in de natuur moet juist nu naar buiten.  Sterker nog, soms is een blik uit het keukenraam voldoende. Want juist bij de meest algemene soorten komen veel confrontaties voor. Een tuin , balkon of vijver in de stad kan in deze tijd van het jaar zomaar veranderen in een strijdtoneel.  De dichtheden van algemene vogels zoals bijvoorbeeld de meerkoet zijn zo hoog dat het een komen en gaan is van indringers en zo ontstaan er voortdurend opstootjes.

 

 

 

 

 

Klagende Mibo’s

In Nederland komen drie ‘bonte spechten’ voor. Vogelaars hebben het in het veld dan over de ‘kleibo’ (kleine bonte specht) ‘mibo’ (middelste bonte specht) en de ‘grobo’ (grote bonte specht). Op steeds meer plekken in het land komen deze drie bonte spechten gezamenlijk in één bos voor. Het Munnichbos in Midden-Limburg is zo’n bos. Oeroude eiken en beuken wisselen er elkaar af en bovenal is er veel dood hout te vinden. Een spechtenparadijs, want naast de genoemde ‘bonte spechten’ komt ook de groene en de zwarte specht hiervoor.

Zeldzaam

Op een zonnige dag in maart in 2000 bezocht ik met mijn ouders de omgeving van Roermond. Via de Dutch-Birding vogellijn was ons bekend geworden dat in het Munnichbos in atlasblok 60-14-24 rechtsonder een paartje middelste bonte spechten was waargenomen.  Een blik in het atlasboek gecombineerd met het stratenbroek brengt ons richting ‘het Reutje’ nabij Posterholt. Even later liepen we door een prachtig bos vol oude eiken en beuken.  We hoorde regelmatig roffelende spechten en roepende boomklevers en na ruim een uur zoeken vonden we de zeldzame middelste bonte specht. Het Munnichbos was in dat jaar één van de enige plaatsen in Nederland waar je deze soort kon waarnemen, sterker nog de soort kwam voor 2000 bijna niet in Nederland voor; zie  Sovon

Opmars

Bijna 15 jaar later rijden we in alle vroegte richting Limburg. De navigatie op de smartphones vertelt ons precies waar we moeten zijn.  Websites als waarneming.nl  staan anno 2015 immers vol met waarnemingen van mibo’s. Het bos lijkt onveranderd. Nog steeds staat het vol met  eiken, alleen zijn sommige daarvan weer 15 jaar ouder geworden. Er is echter één groot verschil , het bos is nu afgeladen met middelste bonte spechten. Binnen tien minuten scoren we de ‘roffelende 5’ van Posterholt. Lachende groene spechten, hinnikende kleibo’s en de opvallende klaaggroep van de mibo’s wisselen elkaar af. Begin maart is verreweg de beste tijd van het jaar om spechten te gaan zoeken. Het broedseizoen komt er aan en alle spechten zijn vocaal actief en bezig met het afbakenen van hun territoria.

Nestdrang

Het duurt niet lang voordat ik een fraaie ‘mibo’ in beeld krijg. Ik besluit wat tijd te investeren in een plaatje van deze fraaie specht. Mibo’s zijn qua grootte inderdaad de ‘middelste’ en ze hebben o.a . prachtige roze onderdelen en een markante rode kruinstreep.

In de ‘oksel’ van een oude eik ontdek ik bij toeval een duidelijk spechtenhol en al snel ben ik getuige van een nestinspectie van een paartje middelste bonte spechten.

Ik klik snel een paar plaatjes en verlaat de plek om de vogels niet te verstoren. Het zou toch zonde zijn als de opmars van de mibo’s niet onverhinderd door kan gaan..

 

 

 

Een vleermuis op het menu

Vandaag beloofde een fraaie lentedag te gaan worden en ik besloot samen met Bas Verhoeven, Mark de Vries en Joey Braat naar Limburg af te reizen.

In het vroege voorjaar is het in deze hoek van Nederland leuk vogelen en op de eerste warme dag van maart maak je ook nog eens kans op leuke aantallen kraanvogels. Het is tegen 12 uur als we bij de WML-plassen vlakbij Roermond een opvallende waarneming doen; een fladderende vleermuis op klaarlichte dag!

Wake up call

In de wintermaanden zijn vleermuizen in winterslaap, zo ook deze dwergvleermuis. Als de temperatuur boven de 10 graden komt en het voedselaanbod weer toeneemt komen ze weer tot leven. Vandaag ging de natuurlijke wekker! Op een warme open plek in het maartse lentezonnetje fladdert die rondjes. Tijdens de eerste warme voorjaarsdagen van het jaar wil het nog wel eens voorkomen dat een exemplaar overdag ‘tot leven komt’. Ook in de Biesbosch kwam ik twee jaar geleden een dwergvleermuis tegen die zich op klaarlichte dag liet bekijken. Een buitenkans, want ook de algemene dwergvleermuis laat zich zelden op deze manier zien, laat staan fotograferen.

Alsof we naar een tenniswedstrijd zitten te kijken volgen we het bewegelijke beestje. We blijken niet de enige die het ‘dwergje’ in de gaten houdt. De lokale torenvalk kijkt ook mee en voor we het weten slaat die de vleermuis uit de lucht. Bizar!

Een beetje onsmakelijk tafereel is wat volgt. Binnen enkele minuten is van de vleermuis niks meer te bekennen. Er zullen niet veel torenvalken in Nederland een dwergvleermuis op hun eetlijst hebben. Wie vangt er nou een vleermuis overdag?

Voor de dwergvleermuis was het wellicht verstandig geweest om gewoon ‘normaal’ te doen en in de schemer te starten met de eerste lenteronde…..

 

.

Een uiltje knappen…

Bosuil / Tawny Owl

Het waarnemen van uilen overdag is lastig. Ze zijn meestal ’s nachts actief, zijn niet heel algemeen en  hebben zeer goede camouflagekleuren . In de winter is het vaak iets makkelijker om uilen te zien, aangezien bomen en struiken dan geen blad dragen. Uilen zijn in de winter ook vocaal meer te horen. Bosuilen beginnen bijvoorbeeld  al vanaf eind november tot begin januari met het bezetten van hun territorium en het roepen voor het vrouwtje. De roep van het mannetje bosuil is mysterieus en wordt door vele regisseurs toegevoegd aan films of series om deze spannender te maken.  Bosuilen zitten in de winter meestal in koppels. Het vrouwtje zit soms al op de eieren en het mannetje zit dan roestend nabij het nest.

Bosuil / Tawny Owl

Bosuil / Tawny Owl

Roestplaatsen

Er zijn ook uilen in Nederland die gezamenlijk roesten gedurende de wintermaanden. Het gaat dan vaak om ransuilen. Ransuilen kun je op de meest uiteenlopende plaatsen aantreffen. Regelmatig roesten ze in groepen in de nabijheid van mensen.  Een grote groep ransuilen in een solitaire boom op een schoolplein  haalde deze winter het NOS journaal.  Ransuilen beginnen vanaf nu ( eind februari / begin maart) met het vormen van koppels en het bezetten van territoria. Qua uiterlijk zijn ze een stuk slanker dan bosuilen en hebben twee kenmerkende ‘pluimpjes’ bovenop de kop.

Ransuil /  Long-eared Owl

‘Day-roost experts’

Afgelopen weken heb ik een reis gemaakt door Sri Lanka.  Vogelaars vanuit de hele wereld bezoeken dit land. Voor  buitenlandse vogelaars, inclusief mijzelf, is het bijna onmogelijk om zelf een uil te vinden.  De lokale bevolking is zich hiervan bewust en sluit hier goed op aan. Getrainde trackers en gidsenbureaus hebben zich de afgelopen jaren ontwikkeld als experts in het lokaliseren van roestende uilensoorten. Een hele zeldzame soort van Sri Lanka is de Serendipdwergooruil ( Serendibs scops owl) Deze endemische uil is pas in 2001 ontdekt en komt alleen voor op Sri Lanka. Middenin het tropisch regenwoud, tientallen meters buiten de vaste wandelpaden werd deze zeldzaamheid voor ons aangewezen. Zelfstandig was het onmogelijk geweest om dit zeer goed gecamoufleerde uiltje te vinden in het immens grote woud.

Serendibs dwergooruil / Serendibs Scops Owl ( Sri Lanka ’15

Uil als verdienmodel

In Tissamaharama ontmoette ik de 24-jarige Sirantha die alles weet van de lokale bruine visuil. Sirantha realiseert zich, dat er jaarlijks vele vogelaars interesse hebben in deze imposante uil. Dagelijks struint hij dan ook de rivieroevers af op zoek naar deze vogel.  Tegen een vergoeding laat hij hem zien aan vogelaars. Op deze wijze is dit voor hem een inkomstenbron.

Langs een smalle rivierloop, net buiten de stad Tissamaharama heeft hij ons op gepaste afstand de geheimzinnige uil laten zien. Verscholen in het bladerdek , ver van de gebaande paden zat een joekel van een bruine visuil. Enorm knap gevonden!

Het was een bijzondere ervaring om te zien dat de lokale bevolking er alles aan doet  om verstoring van de uil te voorkomen. Het is natuurlijk erg mooi meegenomen dat deze fraaie soortgroep ook nog voor inkomsten zorgt voor de vrij arme bevolking in Sri Lanka .

Bruine Visuil / Brown Fish Owl ( Sri Lanka 2015)

Indische dwergooruil / Indian scops owl  ( Sri Lanka 2015)

Oog in oog met een das!

Das / Meles Meles

Zo lang er nog geen gedocumenteerde waarneming van een wolf in Nederland is verschenen blijft de das het grootste landroofdier van ons land. Meles Meles laat zich echter niet zomaar bekijken! Het duurde ruim 24 jaar voordat ik mijn eerste das in Nederland ben tegengekomen. In de schemer, als een schim, stak die over op een fietspad in Nationaal park Veluwezoom. Kleur was bijna niet meer te onderscheiden en het dier verdween uit beeld in een ontoegankelijk deel vol varens. Ik had er één gezien……..

Buitenkans XXL

Das / Meles Meles

Het duurde tot de zomer van 2014 totdat ik weer een kans kreeg. Noem dat maar gerust een enorme buitenkans! In de wandelgangen pikte we op dat er een ‘dagactieve’ das aanwezig was op een weiland ergens in Zuidwest Friesland. Een buitenkans moet je aangrijpen! Op een weiland, pal langs een vrij drukke provinciale weg , zagen we opeens een grote dikke witte kop met twee markante zwarte strepen. Onmiskenbaar een das!

In enkele greppels speurde het dier naar wormen en ik besloot op mijn buik te gaan liggen. De das kroop tot 5 meter naar mijn lens….snuffelde wat en draaide weer om. Ik lag oog in oog met een das.

Een zeer bijzondere waarneming. Dassen staan immers bekend als vrij schuwe nachtdieren en worden zelden waargenomen in een open veld.

Status

Het gaat gelukkig goed met dassen in Nederland. Door vele beschermingsplannen komen er nu 5000-6000 dassen in Nederland voor. De verspreiding van dassen neemt toe. In 2014 werden er waarnemingen gedaan in West-Brabant op de grens met Zeeland. Vereniging Natuurmonumenten publiceerde recent dit filmpje https://www.natuurmonumenten.nl/nieuws/video-dassen-in-de-dintelse-gorzen  op hun website.

Das / Meles Meles

Door robuuste groene verbindingen kan de verspreiding van de das alleen maar toenemen. Wat betreft voedsel zijn ze niet bijzonder kieskeurig. Natuurlijke vijanden hebben ze niet. Jaarlijks vallen er wel regelmatig slachtoffers. Oorzaken zijn vaak het verkeer en verdrinking. Door de toename van de soort in Nederland zullen ze de komende jaren meer gaan zwerven en bestaat de kans dat ze hun verspreidingsgebied echt gaan uitbreiden. Misschien verwelkomen we straks ook de eerste das voor Zuid-Holland?

Das / Meles Meles